Busby Berkeley

In tijden van economische depressie gaat men op zoek naar vermaak. De hoogtijdagen van de filmmusical in de Verenigde Staten waren dan ook in het begin van de jaren ’30. Grootse producties zoals 42nd Street (1933), met honderden showgirls in duizelingwekkende choreografieën, zijn nooit meer geëvenaard. Het meesterbrein achter die kaleidoscopische nummers was choreograaf en regisseur Busby Berkely (1895-1976). Misschien had zijn training in het leger, met parades en marsen, hem een goed oog gegeven voor massachoreografieën? In Hollywood bleek Berkeley een groot vernieuwer. Hij boorde gaten in het dak van de studio om van bovenaf te kunnen filmen, werkte met bewegende decors, gebruikte filmtrucage en introduceerde de ‘parade of faces’, waarbij de camera langzaam langs de knappe gezichtjes van de danseressen in de chorusline gleed. Daarbij hield hij de absolute controle over de cameravoering, want die maakte deel uit van de nummers.

Heel actueel: ‘We’re in the Money’ met Ginger Rogers uit Golddiggers of 1933 (een film over de depressie):



Zijn gewaagde choreografieën maakte Berkeley net voordat de Hays Code de vrijheden van filmmakers sterk inperkte. Deze productiecode uit 1930 werd pas na 1934 streng nageleefd en ging uit van drie principes:
1. No picture shall be produced that will lower the moral standards of those who see it. Hence the sympathy of the audience should never be thrown to the side of crime, wrongdoing, evil or sin.
2. Correct standards of life, subject only to the requirements of drama and entertainment, shall be presented.
3. Law, natural or human, shall not be ridiculed, nor shall sympathy be created for its violation.

Over sex zegt de Code onder meer het volgende:
Scenes of Passion
1. They should not be introduced when not essential to the plot.
2. Excessive and lustful kissing, lustful embraces, suggestive postures and gestures, are not to be shown.
3. In general passion should so be treated that these scenes do not stimulate the lower and baser element.

Wat betreft bloot en dansen moest men met het volgende rekening houden:
Costume
1. Complete nudity is never permitted. This includes nudity in fact or in silhouette, or any lecherous or licentious notice thereof by other characters in the picture.
2. Undressing scenes should be avoided, and never used save where essential to the plot.
3. Indecent or undue exposure is forbidden.
4. Dancing or costumes intended to permit undue exposure or indecent movements in the dance are forbidden.

Dances
Dances suggesting or representing sexual actions or indecent passions are forbidden. Dances which emphasize indecent movements are to be regarded as obscene.

Deze regels wist Berkeley in het begin mooi te omzeilen. Kijk bijvoorbeeld eens naar het shot tussen de benen van de danseressen door in dit fragment uit Dames (1934):


Wilt u overigens het risquée bad- en slaapkamerballet zien dat bovenstaand fragment vooraf gaat, klik dan hier. Deze video is wel van iets mindere kwaliteit. Over slaapkamers zei de Code overigens het volgende: The treatment of bedrooms must be governed by good taste and delicacy.

Geen film kon zonder zijn ‘bathing beauties’ en in de film Footlight Parade (1933) filmde Berkeley een extravagant waterballet. Ook zien we hier ‘bijna bloot’ kostuums. Best gewaagd, als je het Tante vraagt. De heren in de bioscoop zullen het toch wel warm gekregen hebben van deze beelden. Wel even geduld hebben, de zwemextravaganze begint pas na 1 minuut 50, maar dan heeft u ook wat:



Maar ook toen men de Hays Code streng ging naleven bleef Berkeley spannende nummers schieten. Wat denkt u bijvoorbeeld van het suggestieve bananennummer 'The Lady in the Tutti-Frutti Hat' met Carmen Miranda uit The Gang’s All Here (1943)? Tante denkt er het hare van:



Berkeley’s werk vormt fijn analysemateriaal voor academici. Uiteraard is hij streng bekritiseerd vanwege de exploitatie van het vrouwelijk lichaam en de massachoreografieën (communisme!) die zo indruisen tegen het Amerikaans individualisme.
Hoe dan ook...de nummers zijn nog altijd zeer vermakelijk en vormen een belangrijk hoofdstuk uit de filmgeschiedenis. Wat zou het prachtig zijn ze eens op groot scherm te zien.